Hasta Yakınlarının Yaşayabileceği Psikolojik Zorluklar
GÜVEN SAĞLIK GRUBU
Paylaş:
Hasta Yakınlarının Yaşayabileceği Psikolojik Zorluklar
Hastalara bakım veren hasta yakınları, uzun süreli fiziksel ve duygusal yükler altında kalarak psikolojik zorluklar yaşayabiliyor. Bu süreç, özellikle kronik hastalıklar, ileri yaş bakımı, kanser hastaları veya özel gereksinimli bireylerin bakımını üstlenen kişiler için daha da zorlayıcı olabiliyor. Güven Çayyolu Tıp Merkezi Psikiyatri Bölümü'nden Uzman Psikolog Hilal Savaş, bakım verenlerin karşılaşabileceği psikolojik zorlukları ve bunlarla başa çıkma yöntemlerini sizler için anlattı.
1.Bakıcı Yorgunluğu (Caregiver Burnout) ve Tükenmişlik Sendromu
Sürekli fiziksel ve duygusal bakım sağlamak, bireyde kronik yorgunluğa ve tükenmişliğe yol açabilir. Kendi ihtiyaçlarını geri plana atma ve uzun süreli stres, bakım verenin kendini tükenmiş hissetmesine sebep olabilir.
Hasta yakınları, sürekli bir stres altında olduklarından depresyon ve anksiyete geliştirme riski taşıyabilirler.
Belirtileri: Özellikle geleceğe dair belirsizlik, umutsuzluk, yalnızlık hissi ve aşırı kaygı, depresyon ve anksiyete gözlemlenebilir. İleri seviyelerde, bakım veren kişi hayatın anlamsız olduğunu düşünebilir, kendini değersiz hissedebilir veya yoğun suçluluk duygusu yaşayabilir.
3.Suçluluk ve Yetersizlik Hissi
Hasta için “daha fazlasını yapmalıyım” düşüncesi, bakım verenin kendisini yetersiz hissetmesine neden olabilir. Özellikle ağır hastalıklarda, bakım veren birey hastanın iyileşme sürecine etki edemediğini düşündüğünde suçluluk duygusu yaşayabilir. “Benim yüzümden daha kötüye gitti” gibi irrasyonel düşünceler gelişebilir.
4.Öfke ve Sabırsızlık
Bakım sürecinin uzun sürmesi ve sürekli hastayla ilgilenmek, bireyde sabırsızlık ve öfke hissi yaratabilir. Özellikle bakım verilen hasta bilinç kaybı, unutkanlık veya hareket kısıtlılığı gibi durumlar yaşıyorsa, bakım veren kişi zamanla tahammülsüzleşebilir. Bakım veren kişi öfkesini dışa vurduğunda, sonrasında suçluluk hissedebilir ve bu kısır döngüye neden olabilir.
5.Sosyal İzolasyon ve Yalnızlık Hissi
Bakım verenler, uzun süre hastaya bağlı kaldıkları için sosyal ilişkilerinden ve dış dünyadan uzaklaşabilirler. Kendi sosyal hayatlarını ve arkadaşlarını ihmal etmek, yalnızlık duygusunu artırabilir. Sosyal destek eksikliği, psikolojik iyi oluş üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratır.
6.Mali Kaygılar
Uzun süreli hastalıkların tedavi süreci, ilaç masrafları, özel bakım ihtiyacı gibi nedenlerle hasta yakınları maddi kaygılar yaşayabilir. Ekonomik sıkıntılar, bakım verenin ruh sağlığını olumsuz etkileyerek stres ve kaygıyı artırabilir.
7.Kendi Sağlığını İhmal Etme
Bakım veren bireyler, hastaya odaklandıkları için kendi sağlıklarını ihmal edebilirler. Yetersiz beslenme, uykusuzluk, egzersiz eksikliği gibi durumlar fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir. Psikolojik iyi oluş bozulduğunda, bireyin bağışıklık sistemi de zayıflayarak daha sık hastalanmasına neden olabilir.
Psikolojik Zorluklarla Başa Çıkma Yöntemleri Nelerdir?
1.Kendine Zaman Ayırma ve Öz Bakım
Bakım veren kişinin öncelikle kendine iyi bakması gerekir. Kendi ihtiyaçlarını karşılayamazsa, hastaya da yeterince iyi destek olamaz.
Gün içinde en az 30 dakika kendine vakit ayırmak (sevdiği bir aktiviteyi yapmak, yürüyüşe çıkmak, kitap okumak gibi) önemlidir.
Uyku düzenine dikkat etmek, sağlıklı beslenmek ve dinlenmeye özen göstermek gerekir.
2.Sosyal Destek Ağlarını Güçlendirme
Aile bireyleri, arkadaşlar ve sosyal çevreyle iletişimde olmak, duygusal yükü azaltır.
Bakım sürecini paylaşmak, bir yakından destek istemek, sürecin daha kolay yönetilmesini sağlar.
3.Duygularını Paylaşmak ve Psikolojik Destek Almak
Bakım veren bireylerin yaşadıkları duyguları bir uzmanla konuşmaları faydalı olabilir.
Profesyonel psikolojik destek almak, bireyin yaşadığı kaygı, depresyon ve stresle baş etmesine yardımcı olabilir.
Kendi duygularını yazılı olarak ifade etmek (günlük tutmak gibi) de rahatlama sağlayabilir.
4.Gerçekçi Beklentiler Belirleme
Bakım veren kişi, her şeyi mükemmel yapmak zorunda olmadığını kabul etmelidir.
Kendi sınırlarını belirlemek ve bunları kabul etmek, suçluluk duygusunu azaltır.
“Elimden geleni yapıyorum” şeklinde olumlu bir iç konuşma geliştirmek, tükenmişliği önleyebilir.
5.Profesyonel Yardım Almaktan Çekinmemek
Gerekirse bakım sürecinde bir profesyonelden (hemşire, hasta bakıcı, fizyoterapist gibi) destek alınabilir.
Evde bakım hizmetleri veya hasta destek programlarından yararlanmak, yükü hafifletebilir.
6.Nefes Egzersizleri ve Stres Yönetimi Teknikleri
Günlük nefes egzersizleri yapmak, anksiyete ve stres düzeyini azaltabilir.
Stresli durumlarla ilgili olumsuz düşüncelerin farkına varmak ve bunları daha gerçekçi, dengeli düşüncelerle değiştirmek gereklidir. Örneğin kişi, ‘Ona yeterince iyi bakım veremiyorum’ gibi bir düşünce yerine ‘Bu durum zor olabilir, ancak elimden geleni yapıyorum’ şeklinde bir düşünce geliştirmelidir.
Stresli durumların üstesinden gelmek için etkili problem çözme becerileri geliştirilmelidir. Bu süreçte, sorunun tanımlanması, çeşitli çözüm yollarının araştırılması, olası sonuçların değerlendirilmesi ve en uygun çözümün uygulanması bakım veren kişilere destek sağlar çünkü, bireylerin sorunlara daha yapıcı ve kontrollü bir yaklaşım geliştirmelerine yardımcı olur.
Meditasyon, mindfulness gibi teknikler, bireyin kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir.
Hasta yakınlarının yaşadığı psikolojik zorluklar oldukça yaygındır ve bu süreci sağlıklı bir şekilde yönetebilmek için bilinçli bir yaklaşım gereklidir.
