Narkolepsi Nedir? Narkolepsi’nin Normal Uykudan Farkı Nedir? Belirtileri Nelerdir?
GÜVEN SAĞLIK GRUBU
Paylaş:
Narkolepsi Nedir? Narkolepsi’nin Normal Uykudan Farkı Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Gündüz saatlerinde aniden bastıran uyku hali, sıradan bir yorgunluk belirtisi olmayabilir. Eğer bu durum sık sık tekrarlanıyor, ani kas gevşemeleri yaşıyor ve gece kaliteli uyuyamıyorsanız, narkolepsi adı verilen nörolojik bir uyku bozukluğuyla karşı karşıya olabilirsiniz. Uyku, bedenin olduğu kadar zihnin de sağlığı için vazgeçilmezdir. Ancak bazı durumlarda, beyin uyku ve uyanıklık döngüsünü düzenleyemez hale gelir.
Güven Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden uzman doktorlar, uykuya dair bilinmeyenleri aydınlattı: Normal uyku düzeni ile narkolepsi arasındaki farkları açıkladı, hastalığın belirtilerini ve etkili tedavi yollarını anlattı.
Uyku, vücudun dinlenmesi ve yenilenmesi için gereklidir. İyi uyku; dikkat, hafıza ve sağlığımız için önemlidir. Az uyumak, hastalıklara ve yorgunluğa yol açabilir. Narkolepsi, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen beyin mekanizmalarının bozulmasıyla ortaya çıkan kronik bir nörolojik uyku bozukluğudur. Narkolepsisi olan bir birey, gündüz saatlerinde ani ve kontrolsüz uyku atakları yaşar; gece ise bölünmüş ve kalitesiz bir uykuya sahip olur. Erken tanı ve uygun tedavi ile semptomlar önemli ölçüde kontrol altına alınabilir.
Narkolepsi Nedenleri Ve Normal Uykudan Farkı Nedir?
Normal uyku düzenine sahip bireylerde REM uykusu, gece uykusunun bir parçasıdır ve uyku başladıktan yaklaşık 90 dakika sonra ortaya çıkar. Ancak narkolepside REM evresi, uyanıklık sırasında veya uykuya geçişte ani şekilde ortaya çıkabilir. En yaygın görülen narkolepsi türü Tip 1 Narkolepsi’dir. Beyinde yer alan hipokretin (oreksin) adı verilen bir nöropeptidin ciddi eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Hipokretin, uyanıklığı sürdürmekte kritik rol oynar. Eksik olması durumunda beyin, uyanıklığı sürdüremez hale gelir. Bu eksikliğin, genellikle bağışıklık sistemi kaynaklı (otoimmün) ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Tip 2 Narkolepsi ise hipokretin düzeylerinin normal olduğu, fakat yine de gündüz aşırı uykululukla seyreden tiptir.
Narkolepsi Belirtileri Nelerdir?
Narkolepsinin birden çok belirtisi vardır ve tedavi edilmediği takdirde ağır sonuçlara yol açabilir. En yaygın belirti, gündüz aşırı uyku halidir. Kişi aktif olsa dahi aniden uykuya dalar ve uykuya karşı koyamaz. Ani duygusal tepkiler (örneğin kahkaha, şaşkınlık, öfke) sırasında kas tonusu geçici olarak kaybolabilir. Birey, uykuya dalarken veya uyanırken canlı, genellikle korkutucu görsel veya işitsel halüsinasyonlar görebilir. Uyku felci de yaygın görülen bir belirtidir; kişi, uyanma veya uykuya dalma sırasında bilinci yerinde olsa da hareket edemez ve bu durum birkaç saniye veya dakika sürebilir. Gece uykularının kalitesi düşer; sık uyanmalar, kabus ve huzursuz uyku görülebilir.
Narkolepsi Nasıl Teşhis Edilir?
Gündüz aşırı uyku ya da ani kas gevşemesi yaşayan bireylerde doktorlar, narkolepsiden şüphelenip kesin tanı için uyku uzmanına yönlendirme yapabilir. Narkolepsi tanısı koymak için öncelikle kişinin gece uykusu detaylı şekilde incelenir. Bu amaçla yapılan “polisomnografi” adlı test, uykunun evrelerini ve olası bozuklukları ortaya koyar. Ardından ertesi gün uygulanan Çoklu Uyku Latans Testi (MSLT) ile kişinin gün içinde ne kadar hızlı uykuya daldığı ve REM uykusuna ne kadar çabuk geçtiği ölçülür. Bu iki test birlikte, narkolepsi tanısı için en yaygın kullanılan yöntemlerdir. Bazı durumlarda ise tanıyı kesinleştirmek amacıyla, beyin omurilik sıvısından alınan örnekle hipokretin düzeyine bakılır; ancak bu test nadiren uygulanır.
Narkolepsi Nasıl Tedavi Edilir?
Narkolepsi tedavisinde amaç, hastalığın belirtilerini kontrol altına almaktır.
Narkolepsi Tedavisinde Kullanılan Yöntemler;
Uyarıcı İlaçlar: Bu ilaçlar, gündüz aşırı uyku hissini azaltarak kişinin uyanık kalmasını sağlar. Enerji seviyesini artırır ve günlük yaşamda daha aktif olmayı destekler.
Bazı antidepresanlar: Katapleksi adı verilen ani kas güçsüzlüğü ve diğer REM uykusuna bağlı belirtileri hafifletmek için kullanılır. Beyindeki REM uyku mekanizmasını düzenleyerek belirtilerin şiddetini azaltır.
Merkezi sinir sistemi baskılayıcıları: Hem gündüz aşırı uykululuk hem de katapleksi ataklarını kontrol altına almak için etkili bir ilaçtır. Özellikle gece uykusunun kalitesini artırır ve gün içinde uyku ataklarını azaltır. Mutlaka doktor kontrolünde kullanılır. Sıkı reçetelendirilme kuralları vardır.
Daha Kaliteli Bir Yaşam İle Narkolepsinin Önüne Geçilebilir
Narkolepsi semptomlarının yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır. İşte dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:
Düzenli Uyku Programı: Her gün, hafta sonları da dahil olmak üzere, aynı saatte yatıp kalkmak uyku kalitesini artırır ve semptomları hafifletir.
Kısa Şekerlemeler: Gün içinde düzenli aralıklarla 20 dakikalık kısa uyku molaları almak, uyanıklığı artırarak 1–3 saat boyunca uyku isteğini azaltır. Bazı durumlarda daha uzun şekerlemeler gerekebilir.
Sigara ve Alkolden Kaçınma: Nikotin ve alkol kullanımı, özellikle gece sigara içmek, semptomları kötüleştirebilir; bu yüzden bunlardan uzak durmak gerekir.
Düzenli Egzersiz: Yatmadan 4–5 saat önce yapılan hafif egzersiz, gündüz uyanıklığı artırır ve gece daha iyi uyumayı sağlar.
Çevreyle İletişim: Aile, işveren veya öğretmenlere durum hakkında bilgi vermek ve birlikte narkolepsiyle başa çıkma yöntemleri geliştirmek önemlidir. Bu, destek sağlanmasına ve semptomların yönetilmesine yardımcı olur.
Gün İçinde Dinlenme ve Hareket: Kestirmek için zaman ayırmak, monoton işlerde sık sık ara vermek, ders veya toplantıları kaydetmek, ayakta durmak veya tempolu yürüyüş yapmak semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Araç Kullanımı: Uzun yolculuklarda uyku ihtimalini azaltmak için doktordan uygun ilaç programı almak gerekir. Uykunun geldiği hissedildiğinde kısa bir şekerleme molası verilmeli; aşırı yorgunluk varsa araç kesinlikle kullanılmamalıdır.
